Ik kan soms erg genieten door op een afstandje mijn twee mannetjes te observeren terwijl ze opgaan in hun spel of babbelend de tuin doorhobbelen. In overpeinzing komen allerlei vragen in me op. Wat gaat er door die kleine mensjes heen? Wat blijft er uiteindelijk hangen van al die ervaringen en indrukken die op dit moment zo fascinerend voor ze zijn? Hoe werkt het geheugen, hoe lang blijven de herinneringen? Is het mogelijk dat ze hierover later nog iets navertellen? Ik fantaseer dat mijn volwassen zoon bij me op de koffie komt, me aanstoot en gniffelt: "Weet je nog, mam, dat ik een boterham met pindakaas in de cd-speler stopte... of die keer dat ik een pot handcrème in mijn haar had gesmeerd?"

wetenschap

Deskundigen lijken het er over eens te zijn dat baby's een geheugen hebben: daarmee herkennen ze bijvoorbeeld de geur en stemmen van hun ouders, zelfs muziek, gedichtjes en verhaaltjes die al opgevangen zijn in de baarmoeder. In hoeverre een volwassene in staat is om zich zijn eerste levensjaren te herinneren, daarover zijn de meningen verdeeld. Er is onderzoek dat uitwijst dat de vroegste herinnering van een volwassene niet verder teruggaat dan de leeftijd van vier jaar.

Alles wat men zich van daarvoor meent te herinneren, zou gebaseerd zijn op verhalen die men van ouders of familieleden te horen heeft gekregen of anders op fantasie. 'Zoekt' echter naar wetenschappers die een andere mening zijn toebedeeld, en gij zult vinden. (*)

ingefluisterd?

Mijn metgezel weet, tot zijn teleurstelling, maar weinig te vertellen over zijn jeugd. Zijn vroegste herinnering gaat inderdaad niet verder terug dan het vierde levensjaar. Ik ben geen wetenschapper maar ik ben ervan overtuigd dat mijn herinneringen beginnen bij circa twee jaar. Met name de zintuiglijke waarnemingen uit die periode die soms in me opkomen, lijken me niet ingefluisterd door anderen, ook niet door mijn ouders. Om de sceptici voor te zijn: er is ook geen "hokus-pokus" aan te pas gekomen. Het beeld van mijn bedje in het pikkedonker waar ik ontdekte dat wanneer ik mijn ogen dichtkneep, er opeens gekleurde lichtgevende ballonnetjes tevoorschijn kwamen. Of een vreemd bedje met ijzeren spijltjes, het gevoel dat ik vast zat, om me heen nog meer bedjes en gehuil van baby's. (later bleek ik voor een navelbreuk in het ziekenhuis geweest te zijn). Ik vroeg mijn moeder ooit naar een speelgoedezel die ik me opeens meende te herinneren. Het ding staarde me met hele grote enge ogen aan en ik brulde van angst. "Dat jij dat nog weet", zei ze verbaasd, "dat was in het oude huis dus toen was je twee. Je kreeg dat hobbelpaard met Sinterklaas". Dát wist ik dus niet meer.

favoriete TV-series

Meer dan eens belandde ik met vrienden of collega's in een gesprek waarin iedereen zijn eerste en favoriete kinderprogramma's van vroeger opsomt. Het enthousiasme dat dit onderwerp losmaakt is erg geestig. Het valt op dat de één zich meer herinnert dan de ander. Gaandeweg herinnert men zich steeds meer, wanneer iemand wat herkenbaars noemt. Er moet even voor op zolder gescharreld worden om dat stoffige album weer open te slaan. Ik ben van 1966. Mijn vroegste herinnering aan televisie is het testbeeld dat werd afgewisseld door foto's van bloemen en mooie dames. Kindertelevisie was er namelijk niet veel in die tijd. Laten we zeggen dat ik tot de 'peutergeneratie Rikkie en Slingertje en Oebele' behoor, de Vlaamse Tante Teddy staat me ook nog bij. Heel vaag kan ik wat zwart-wit beelden oproepen, maar waar het over ging...? Ik was niet ouder dan drie.

geurtjes, pijntjes en smaakjes

Een vriendin vertelde me onlangs over haar dochtertje van drie. Het arm kind onderging een aantal onderzoeken in het ziekenhuis en was hiervan behoorlijk overstuur, haar moeder eveneens. Terwijl ik naar haar luisterde, leek ik de etherlucht te ruiken die in het ziekenhuis hing toen ikzelf drie was. Een hele beeldenreeks flitste door me heen. De gemene vingerprikjes, de vieze lijmlucht van een EEG, hoe ik na een zwaar migraineonderzoek overgaf over de nieuwe 'troostpop' die ik had gekregen. De boterham met gekleurde hagel, die ik niet lust, en de smaak van gesteriliseerde melk, waar ik van sidder. Zo herinner ik me nog veel pietluttige details van die ziekenhuisopname. Zal de kleine meid van mijn vriendin ook wat van haar indrukken meenemen?

Laatst zat mijn jongste stilletjes buiten op het terras. Gebiologeerd achtervolgde hij een goudkleurig torretje, dat schitterde in de zon. Voorzichtig gaf hij het af en toe een tikje met zijn wijsvinger, wanneer het even stil zat. "Aan"! Ik dacht "zo'n zelfde torretje heeft mij vroeger ook gefascineerd! Wat weet hij straks nog na te vertellen?"

***

(*) Extracten en verwijzingen voor de liefhebbers

Brainstory
Prof. Charles Nelson in Minnesota test kinderen van verschillende leeftijden, om te zien hoe hun hersenen veranderen als hun geheugen zich ontwikkelt…
"Niemand herinnert zich zijn prilste jeugd. Bij de meeste mensen dateert hun vroegste herinnering uit de tijd tussen hun tweede en vierde jaar."…..
Baby's hebben bij hun geboorte al een geheugen. Het is nog nauwelijks ontwikkeld, maar ze hebben er wel degelijk een want ze herkennen hun moeders stem.….
Sommige basisherinneringen worden gevormd, lang voordat we ons ervan bewust zijn. Hoe komt het dat we ze later in ons leven dan niet meer kunnen oproepen?….
Een mogelijkheid is dat ze gewoon verdwijnen. Dat gebeurt soms, ook bij volwassenen.
Een andere mogelijkheid is dat ze nu in 'n ander deel van de hersenen zitten waar wij de sleutel niet meer van hebben. Alsof je iets in 'n kast hebt opgeborgen, maar niet meer weet waar..."
Meer lezen? Bron: Brainstory

Pseudoherinneringen
Volwassenen kunnen zich zelden iets herinneren van hun eerste drie levensjaren, een verschijnsel dat 'infantiele amnesie' wordt genoemd. Volgens geheugenonderzoekers ligt de uiterste grens bij 24 maanden. Wanneer iemand een gebeurtenis rapporteert die tijdens de eerste twee jaar plaatsvond (bijvoorbeeld de geboorte van een broertje of zusje), dan mogen we aannemen dat het geen echte herinnering is – al is het ook mogelijk dat alleen de datering niet klopt. Vaak is zo'n pseudo-herinnering geconstrueerd op basis van verhalen van familieleden, oude foto's of andere informatie die pas later werd verkregen. Fantasie kan eveneens een belangrijke rol spelen.
Meer weten? Bron: skepsis: pseudoherinneringen.

De finesses van het vergeten (lezing Douwe Draaisma)
De realiteit is dat een geheugen weinig wegheeft van een archief. Herinneringen staan niet op een rij, kennen geen chronologische ordening en vormen ook geen rubrieken. Herinneringen hebben niet het alles-of-niets-karakter van een dossier dat al dan niet aanwezig is: ze kunnen de ene keer wel voorhanden zijn en een andere keer niet. Herinneringen kunnen in elkaar schuiven of uit elkaar vallen, over elkaar heen komen te liggen. En het belangrijkste verschil: het geheugen is eindig. Wel eens gehoord van een archief dat van het ene moment op het andere in het niets opging toen degene die het had aangelegd overleed?
Lees verder via de site van Douwe Draaisma.

Oude jeugd tv-series tot 1990 op kindertv.net.

Reacties

Vind je dit ook een discutabel en fascinerend onderwerp en wil je reageren? Dat kan middels het PeuterPlace Forum, maar je kunt ook een berichtje of artikel mailen.